Социальные аспекты аренды автомобилей: возможности для физических лиц и налоговые обязательства
Көптеген ЖШС-нің балансында автокөлік болмауы мүмкін, және кейде автокөлікті жалға алу экономикалық тұрғыдан тиімдірек. Сұрақ туындайды: жеке тұлғадан автокөлікті ГПХ шарты бойынша жалға алуға бола ма, әлде жалға беруші міндетті түрде Жеке кәсіпкер (ЖК) болуы керек пе? Талдап көрейік.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне (АК) сәйкес, жеке тұлғалар өздерінің автокөліктерін ақыға жалға беруге құқылы. АК 540-бабының 1-тармағында жалға беруші (оның ішінде жеке тұлға) мүлікті уақытша иеленуге немесе пайдалануға ақыға беруге міндетті. Сонымен қатар, АК 541-бабының 1-тармағына сәйкес, көлік құралдарын да жалға беруге болады.
Автокөлікті жалға алғанда рәсімделетін алғашқы құжаттар:
- жол парағы (ЖЖМ шығынын есептен шығаруға негіз болады);
- ЖЖМ есептен шығару актісі;
- сатып алынған ЖЖМ бойынша аванстық есеп.
Жалға беруші ретінде жеке тұлға да, ЖК де шыға алады. Егер жалға беруші жеке тұлғамен ГПХ шарты жасалса, жалға алушы салық агентінің функцияларын өзіне алады, яғни жалға берушінің табысынан ЖТС, МЗЖ және МЗЖР (белгілі жағдайларда), сондай-ақ МӘМС жарналарын есептеп, ұстап, бюджетке аударуға міндетті. Егер жалға беруші ЖК болса, онда ЖТС пен қорларға төлемдерді есептеу және төлеу міндеті өзіне жүктеледі.
Қазақстан Республикасының Салық кодексінің 356-бабының 3-тармағына сәйкес, төлем көзінен салық салынатын жеке тұлғаның (қызметкерден басқа) салық салынатын табысы мынадай тәртіппен айқындалады:
- ағымдағы салық кезеңінде төлем көзінен салық салынатын табыс сомасы,
- минус ҚР СК 341-бабының 1-тармағына сәйкес табыс түзету сомасы,
- минус әлеуметтік қорғау туралы заңнамада белгіленген мөлшерде міндетті зейнетақы жарналары түріндегі шегерім,
- минус ҚР СК 345-бабына сәйкес міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жарналары бойынша шегерім,
- минус ҚР СК 346-бабына сәйкес стандартты шегерімдер.
Шыққан сомаға ҚР СК 320-бабының 1-тармағына сәйкес 10% мөлшерлеме бойынша ЖТС салынады.
ЖК ретінде тіркелуге қатысты: ҚР Кәсіпкерлік кодексінің 35-бабы 3-тармағының 1) тармақшасына сәйкес, тұрақты негізде жалдамалы еңбекті пайдаланбайтын жеке тұлға ЖК ретінде тіркелмеуге құқылы.
Демек, ЖШС ҚР АК-не сәйкес жеке тұлғамен (ЖК емес) автокөлік жалдау туралы ГПХ шартын жасай алады.
Автокөлік жалға беру шарттары:
- экипажбен (авто + жеке тұлғаның жүргізуші ретіндегі қызметтері) немесе
- экипажсыз (тек автоның өзі).
Егер жеке тұлға (ЖК емес) ЖШС-ге автокөлікті экипажбен ГПХ шарты бойынша жалға берсе, ЖШС мынадай ұсталымдар жүргізуі тиіс:
- ЖТС 10% (шегерім: МӘМС, МЗЖ);
- МӘМС 2%;
- МЗЖ 10%;
- МЗЖР 2,5% (2025 ж.).
Егер жеке тұлға (ЖК емес) ЖШС-ге автокөлікті экипажсыз ГПХ шарты бойынша жалға берсе, ЖШС мынадай ұсталымдар жүргізеді:
- ЖТС 10% (шегерім: МӘМС);
- МӘМС 2% (2025 ж.). Бұл жағдайда МЗЖ мен МЗЖР ұсталымдары жүргізілмейді.
Тек автокөлік жалға берілген жағдайда МЗЖ ұсталмайтынының негізі – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 12.11.2018 ж. №520938 блог-сұрағына берген жауабы. Онда ГПХ шарттары бойынша табыс алатын азаматтардың МЗЖ объектісі болып тек жұмыс орындау немесе қызмет көрсету табыстары саналатыны айтылған. Егер ешқандай жұмыс/қызмет көрсетілмей, тек мүлік (авто) жалға берілсе – МЗЖ есептеу және аудару талап етілмейді.
