Социальные аспекты налогообложения доходов от аренды транспортных средств в Казахстане

Жеке тұлғалардың (ЖК ретінде тіркелмеген) өз автокөліктерін заңды тұлғаларға жалға беруі Қазақстанда кең таралған тәжірибе. Мұндай жағдайда жеке тұлға қандай салықтарды төлеуі керек? Салықтарды кім есептеп, төлеуі тиіс: жалға беруші ме, әлде жалға алушы заңды тұлға ма? Осы сұрақтарға жауап беру үшін Азаматтық кодекс пен Салық кодексіне назар аударайық.

Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес, жеке тұлғалар автокөлікті ақыға уақытша иеленуге және пайдалануға (жалға) беруге құқылы. Мүлікті жалдау шарты бойынша жалға беруші жалға алушыға мүлікті ақыға уақытша иеленуге және пайдалануға беруге міндеттенеді. Көлік құралдары да мүлікті жалдауға берілуі мүмкін, бұл ретте тараптар азаматтық-құқықтық шарт (АҚШ) жасайды.

Автокөлікті жалға беру кезінде қажетті құжаттар жинағы компанияның өз автокөлігін ресімдеу кезіндегі құжаттармен бірдей, оған мыналар кіреді:

• жол парағы (жұмсалған ЖЖМ-ды есептен шығарудың негізі);
• ЖЖМ-ды есептен шығару актісі;
• сатып алынған ЖЖМ бойынша аванстық есеп.

Егер жеке тұлға (жалға беруші) ЖК болса, онда ол жеке табыс салығын (ЖТС) есептеу және төлеу міндетін өз бетінше жүзеге асырады. Ал егер жеке тұлға ЖК болмаса, ал жалға алушы ЖШС немесе ЖК болса, онда жалға алушы салық агенті болып табылады.

Автокөлікті жалға беру кезінде экипажбен немесе экипажсыз жалға берілетініне назар аудару қажет. Экипажбен жалға беру кезінде жеке тұлға жүргізуші қызметін көрсетеді, сондықтан табыстан міндетті зейнетақы жарнасы (МЗЖ) есептеледі. Ал экипажсыз жалға беруде тек ЖТС төленеді.

Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 2019 жылғы 27 наурыздағы №540763 сұрағына берген жауабына сәйкес, АҚШ шарты бойынша табыстан жеке тұлғадан МЗЖ және әлеуметтік аударымдар төленбейді. Яғни, автокөлікті экипажсыз жалға беруден түскен табыстан тек 10% мөлшерінде ЖТС төленеді, оны есептеп, ұстап, бюджетке аударуға міндетті салық агенті – ЖШС.

Экипажбен автокөлікті жалға беру кезінде жеке тұлға қосымша қызмет көрсетеді, сондықтан табыстан МЗЖ да есептеледі. Екі жағдайда да міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жарналары есептеліп, төленуі тиіс.

Жеке тұлғаның (ЖК емес) салық салынатын табысын анықтау ҚР Салық кодексінің 353-бабының 2-тармағына сәйкес жүзеге асырылады. Табыстың мөлшері төлем көзінен салық салынатын, ағымдағы салық кезеңінде алынған табыс сомасынан, салықтық шегерімдер мен түзетулерді алып тастағаннан кейін анықталады.

ЖШС жеке тұлға үшін төлемдерді есептеу кезінде:

• экипажсыз жалға беру кезінде: 10% ЖТС (МӘМС сомасына шегерім қолданылады); 2% МӘМС (айына шегі – 10 ЕТЖ*2%); МЗЖ төленбейді;
• экипажбен жалға беру кезінде: 10% ЖТС (МӘМС және МЗЖ сомаларына шегерім қолданылады); 2% МӘМС (айына шегі – 10 ЕТЖ*2%); 10% МЗЖ (шегі – 50 ЕТЖ).

ЖШС бұл төлемдерді АҚШ шарты бойынша өзінің салық есептілігінде көрсетеді, ал жеке тұлға өз бетінше салық есептілігін тапсырмайды.